DOSYA SİSTEMİ VE ÇALIŞMA MANTIĞI

Dosya Tipleri ve Dosyaların Sınıflandırılması

        Her işletim sisteminde olduğu gibi Linux işletim sisteminde de dosyalar işletim sisteminin büyük bir kısmını oluşturmaktadır. İşletim sistemi de sistemin açılması sırasında bir dosyadan bilgi okumaktadır.

        Linux’ta bir dosyaya isim verirken tüm alfabetik karakterler , alt cizgi ( _ ) , rakam , nokta , virgül kullanılabilmektedir. Dosyalara isim verilirken dikkat edilmesi gereken kurallardan biri dosya isminde * , ? gibi karakterlerin bulunmamasıdır. Dosya isminin uzunluğu 256 karakteri geçmemelidir. Ayrıca bir dosyanın büyüklüğü de 2 GB ile sınırlıdır.

Linux işletim sisteminde temelde 2 farklı dosya tipi bulunmaktadır:

Ø Aygıt Dosyaları

Ø Sıradan Dosyalar

Aygıt dosyaları, sistemde bulunan donanım ile haberleşmeyi gerçekleştiren dosyalardır. Üç farklı aygıt dosya tipi bulunmaktadır:

Ø Karakter aygıt dosyaları: Bu tip aygıt dosyası ile erişilen donanımlar bilgilerini karakter karakter iletmektedirler.

Ø Blok aygıt dosyaları: Bu tip aygıt dosyası ile erişilen donanımlar ile iletişim blok aktarma ile gerçekleştirilmektedir.

Ø Kuyruk Dosyaları

Sıradan dosyalar ise aygıt dosyaları dışında kalan dosyalardır. Çok fazla çeşitte sıradan dosya tipi bulunmaktadır.

Dizin Hiyerarşisi

        Dosya sistemi, işletim sisteminin, dosyaları diskte tutabilmek için kullandığı yapılar ve yöntemlere verilen addır. Hiyerarşinin en üstünde kök dizini (ing. root directory) yer alır ve “/” karakteriyle gösterilir. Diğer dizinler de bu kök dizininin altında toplanmışlardır.

 

        Burada en üstte kök dizinini ve altında da çeşitli dizinleri görüyoruz. Alttaki dizinlerin içinde de kendi dizinleri ve dolayısıyla kendi hiyerarşik düzenleri olduğunu varsayabiliriz. Bu bağlamda bu düzen ters bir ağaca benzetilebilir.

        Bir dizin ya da dosyanın; sistemdeki konumu, o dosya/dizinin “yol”uyla belirtilir. Yol; kök dizininden itibaren, o dosya/dizine ulaşmak için geçilmesi gereken dizinlerin “/” işaretiyle birleştirilerek ardışık bir şekilde yazılmasıyla elde edilen ifadedir. Örneğin “/home/hcatak” yolu, kök dizinindeki, home isimli dizinin içindeki hcatak dizininin konumunu belirtir. Bu ifadede en baştaki “/” kök dizinini belirtmektedir. Aynı şekilde “/usr/share/kde” yolu, kök dizinindeki usr dizininin içindeki, share dizininin içinde bulunan kde dizininin yerini belirtir.

NOT: “/home” dizininde, her kullanıcı için ayrı ayrı tahsis edilmiş kullanıcı (ev) dizinleri mevcuttur (kaptan isimli bir kullanıcı için /home/kaptan dizini gibi.). Ev dizinlerine erişim için bir kısayol vardır, şöyle ki bir kullanıcı, kendi ev dizinindeki metin.txt dosyasına “~/metin.txt” yolunu kullanarak erişebilir. Yani “~” işareti her kullanıcı için o kullanıcının ev dizinini belirtir.

Kök Dizini

        Kök dizini diğer tüm dizin ve dosyaları içeren dizindir. Kök dizinin bulunduğu disk bölümünün sahip olması gereken önemli bir özellik bulunmaktadır. Kök dizinini içeren disk bölümü sistemi tek kullanıcılı açmak için gerekli tüm dosyaları içinde barındırmalıdır. Bu işletim sistemin açılabilmesi için gerekli bir kuraldır.

Kök dizininde bulunan dizinlerden ve bu dizinlerin kullanılışlarından kısaca bahsedelim:

Ø /bin          : Tüm kullanıcıların kullanabildiği temel komutları (cp, mv, ls gibi.) içerir.

Ø /boot       : Açılış işlemi (ing. boot) sırasında kullanılan dosyaları (çekirdek görüntüsü, sistem haritası, önyükleyici yapılandırması gibi.) içerir.

Ø /dev        : Bilgisayarınızdaki, donanımlarla (sabit diskler, fare gibi.) iletişim kurulabilmesi için gereken özel aygıt dosyalarını içerir.

Ø /etc         : Adı İngilizcedeki etc. kısaltmasından gelir. Dizin, bulunduğu bilgisayara özel, birçok yapılandırma bilgisini içerir.

Ø /home      : Bu dizin altında, kullanıcıların kişisel verilerini, yapılandırmalarını kaydettikleri çalışma alanları olan ev dizinleri bulunur. Her kullanıcının ev dizini, kendi kullanıcı adını taşır.

Ø /lib           : Çekirdek modülleri ve paylaşılan kod kütüphanelerini içerir. MS Windows'ta dll uzantısına sahip olan paylaşılan kütüphane dosyaları, Linux'ta so uzantısına sahiptir.

Ø /mnt        : Çeşitli dosya sistemi/aygıtların (Örneğin CD, DVD sürücünüz diğer sabit diskleriniz gibi) bağlama noktaları burada bulunur.

Ø /proc       : Süreçler, sistem belleği, bağlı aygıtlar, donanım yapılandırmalarıyla ilgili bilgileri içeren özel bir “sanal” dosya sistemidir. Bir bilgi alma merkezi olarak görülebilir. Birçok uygulama buradaki bilgilerden yararlanmaktadır.

Ø /root       : Sistem yöneticisinin (yani “root” kullanıcısının) ev dizinidir.

Ø /usr         : Tüm kullanıcılarca paylaşılan verileri (örneğin programlar, komutlar, kütüphaneler, dokümanlar gibi) içeren dizindir.

·               /usr/bin     : Normal kullanıcılar tarafından kullanılan komutlar.

·               /usr/sbin   : Sistem tarafından kullanılan ve sistemin açılması, kapanması ve tek kullanıcılı modda çalışması ile ilgili olmayan programlar.

·               /usr/lib      : Programlama için kullanılan kütüphaneler.

·               /usr/include: C/C++ için kullanılan başlık dosyaları.

·               /usr/doc     : Dökümanların bulunduğu dizin.

·               /usr/man   : Man dosyaları.

 

 

Ø /var         : Değişken verileri içerir.(Örneğin rapor dosyaları, veritabanları, kuyrukta bekleyen yazdırılacak dokümanlar gibi.)

 

·               /var/lock: Çalışan programların yarattığı kilit dosyaları.

·               /var/log     : Log dosyaları.

·               /var/run    : Sistemde çalışan sunucuların proses kimlik numaralarını içeren dosyalar.

·               /var/tmp      : Geçici dosyalar.

·               /var/yp        :  NIS ile ilgili dosyalar.

·               /var/spool   : Kuyruk dosyaları.

Ø /tmp        : Geçici dosyaları içerir. Yalnız geçici olduğu için bu dosyaları silmek tehlikeli olabilir.